मोफसल , मेहफिल र पीपलबोट - पथ्र्योदाश प्रमिल

सिर्जना र सृजनाकरको खोजि गर्दागर्दै ममा पिपलबोटको छाप गहिरोसँग परिसकेछ, नेपाली लेखनको कालखण्डमा बलियो उपस्थिति जनाएका भूपी शेरचन, शंकर लामिछानेको नाम सम्झने बित्तिकै मगजको कोस्टकमा पीपलबोट भन्ने शब्द स्वत: आइहाल्छ । सुनेको  मात्र  “ पीपलबोट मेहफिल ” ले त यस्तो तरङ्ग उमारिदिन्छ भने त्यसका भोगीहरुको अनुभब कस्तो होला ?


सब कुरा समयको हो, समयले मलाई मोफसलसँग बढी परिचित गराएको छ । राजधानीको स्कर्ट भन्दा मोफसलको धोति लामो छ । जत्रै भएपनि मोफसलले भोग्ने भोगाईको दर्द समान र उस्तै छ । मैले आफ्नै आँखाले देखेको सत्य हो यो । राजधानीमा पनि सुर्ताको खाडल होला , धोति भन्दा स्कर्ट महँगो छ , धोति लगाउनेहरुलाई कसैले गन्दैनन ।  

यो आजको कुरो हो , आजको ग्ल्यामर । राजधानी एकै ठाउँ बिरलै भेट हुन्छ । भेट भैहाले पनि एकले अर्कोलाई नदेखेझैँ आँखा छलेर हिड्छ । विभाजनका रेखाहरु फरक फरक छन, कोहि लेखनी धारले अलग्गिएका छन , कोहि पुस्तेनी दुरीले टाढिएका छन। खैर राजधानी टुक्रिएको छ । हिजो समय सायद यस्तै थिएन, सबैजना प्राय: भेट हुन्थे सुन्दै पनि तरङ्ग छोड्ने “ पिपलबोट ” ।

कोहि कोहि अलिक भद्दा अनुभब गर्दा हुन न्युरोडको नेवारी “येला” र हाम्रा सर्जकहरुको “लोकल”  सँग । सृजनाकै इतिहाससँग समकक्षि उभिएको छ “मदिरा” । हरिभक्त र मनु सम्झनेले मदिरा बिर्सिन्न । भूपिले त कविता भरिनै छारिदिएका दिएका छन । नपिउनेले असहज अनुभूत नगरुन तर यो सत्य हो ।

त्यसो त सृजनाकरसँग उसको कृतिभित्र सात्क्षत्कार गर्दा भूगोलको परिमितिमा नअल्झेर भावनाको बायुपंखी विमानमा कावा खान हराइन्छ तैपनि उसको सिर्जना उ बाँचेको भूगोल र समयले कंहि न कंहि बाट खासखास ठाउँमा नियन्त्रित भएको हुन्छ । त्यै भएर हुनसक्छ प्राय: स्रस्टाहरु नियमित रुपमा जम्मा हुने र अनुभब साटासाट गर्ने बैचारिक चौतारीको पक्षमा भेटिन्छन । सामान्यतया जस्तै छलफलबाट निस्कने निष्कर्षको रसोस्वादन केहि सर्जकहरुले गर्छन र लेखनीको शसक्त प्रयोगमा फड्को मार्छन । समयका बलिया हस्ताक्षर प्राय: यस्तै सगोलबाट निस्किएका छन ।

मैले बुझेको कुरा , धारले सिर्जना फरक हुनुपर्छ , नत्र पाठक मोनोटोनस अनुभब गर्छ तर सर्जक होइन । सर्जकहरु सिर्जना धरातल भन्दा धेरै माथिबाट नजिक हुन्छन। सृजनाको गेम अनबिटएबल हो, कोहि सानो ठुलो हुदैन ।   

मोफसलमा राजधानीको प्रभाब छ, केहि पुरानो , केहि नयाँ । मौलिकता नभएको हैन छ, नहराओस फेरी मोफसल मोफसल रहदैन । सबै कुरामा झैँ राजधानी आफुलाई सशक्त ठान्छ लेखनमा पनि तर यसले केहि गुमाएको छ , जुन राजधानी बाहिर भेटिन्छ चिया पसलमा , सानासाना कार्यक्रम हरुमा र कहिलेकाँही “लोकल पार्टीमा” । अलिअलि भएपनि आत्मियता बचेको छ, त्यहि गोरेटो  बाटोबाट सिर्जना मझेरी पुगिन्छ ।

देश राजधानी भित्रबाहिर दुवै तिर फोहरी हुँदै गैरहेछ, कहिले चौपट्ट फोहरी अमिलो गनाउछ । साहित्य पनि अछुतो बसिदिएन , कहिले काँही राजनीतिको तुवाँलोमा यो पनि हराउन थाले जस्तो लाग्छ । स्रस्टा सामाजिक हो , उसमा यसको प्रभाब पर्नु स्वभावत: होला तर उसको कृतिमा यसको प्रभाब पर्नु हुदैनथ्यो तर परेको कुरा कटु सत्य हो । साहित्तिक संथामा पोलिटिकल वृक्षारोपण हुन्छ, सुन्दै घिनलाग्दो लाजमर्दो । कतिपयले यस्तै पगरी गुथेर, साहित्यको मानमर्दन गरेका छन । भेटिन्छन टिकौली अनुहारहरु मोफसल मोफसलइतरमा जताततै, मैले पनि देखेको छु ।  

दूरी जहाँपनि छ, फरक ठुलो र सानोको हो । शंका छैन , बनिसकेको घरबाट बन्दै गरेको घर होचो देखिन्छ । “प्यारेन्टसिप” र “कोर्टसिप” भएन भने दुधे बालक हुर्कदैन, हुर्काउने कर्तब्यबोध आफै हुने हो । धेरै स्थापित लेखकमा यो बोध छैन , सबैमा हैन । समपुस्तिहरुको लहडमा लेखकीय स्वभाब अडेको छ । पुस्तौली स्थान्तरणबारे पुरानो पुस्ता र नयाँ पुस्ता दुवै बेखबर बसेर कँहा पुगिने होला ?

खुट्टा तान्ने र बन्देजको रणनीति गर्ने डरपोकहरुलेनै हो ,अरुलाई आबश्यकनै छैन । आउने बाटो बारे सोच्नु पर्नेमा पछाडी आउनेहरुको गतिमा अल्झिनछन कति । भेटेको छु राजधानीको टुक्रा भेटमा र मोफसलमा प्राय: ।    

मेहफिलमा दुवै कुरा भेटिन्छन गुण र दुर्गुण । लेख्नेहरुको भाषामा कहिलेकाँही यो जम्छ, मज्जाले जम्छ धेरै कुरा बिर्सिदिएर । लेख्नेहरु प्राय बिर्सन्नन सस्तो भएर पनि भिड नलाग्ने चिया पसल शहरको कुन कुनामा छ । लेखक कहिल्यै सेलिब्रेटी हुदैन मात्र उसको कथानक सेलेब्रेसन हुन्छ । प्राय: चियाले खिया लागेका दाँत वा सोमरसले निलोतुथो परेका ओठमा भेटिन्छ शहरको नामुद लेखक ।

मोफसलको एउटा सदस्य हो पोखरा । यंहा पनि चल्छ मेहफिल लहर । निरपेक्ष हुँदा शहर  आफै मेहफिल हो, तर टुक्रा मेहफिल झन धेरै चल्छ । पोखराको मेहफिलमा पनि उस्तै रोमान्चकता छ र रहिराखोस पछिसम्म ।

पोखरामा साहित्यलाई मायागर्नेहरू शनिबार झन धेरै ब्यस्त हुन्छन । सरकारी भएरै होला, पोखरा नदीपुरमा अलग्गै चिनिने भवन / स्कूल छ बालमन्दिर । भेट हुन्छ तन्नेरी मन सँग, कमै भेट हुन्छन अहमबादी, ब्यस्त र बरिष्ठ भनाउदाहरु ।

पोखरा सानो छ, लेख्नेहरु सीमित छन र अनुयायीहरु पनि कम छन तर यसको अर्थ पोखरा कमजोर छ, हैन । एकजुट भएर लेख्नेहरुले पोखरालाई हिजो पनि जोगाएका थिए आज पनि जोगाईरहेछन । यो परम्परा रहिराखोस सदियौ सम्म, मेहफिल र मोफसल । इति श्री ।